UPADŁOŚĆ KONSUMENCKA A ALIMENTY

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej dłużnika, na którym ciąży obowiązek płacenia alimentów z reguły wzbudza niepewność wśród osób, wobec których zasądzony został obowiązek alimentacyjny oraz ich opiekunów prawnych.

Wówczas pojawia się pytanie – czy upadłość dłużnika alimentacyjnego i rozpoczęcie procedury umorzenia jego długów oznacza brak możliwości wyegzekwowania alimentów?

O ile w upadłości konsumenckiej umarza się większość długów, o tyle obowiązek alimentacyjny jest świadczeniem, które nie jest umarzane na podstawie orzeczenia Sądu stwierdzającego upadłość osoby fizycznej.

Wynika to explicite z art. 491²¹ ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe (dalej: ,,PrUpad’’), zgodnie z którym:

,,2. Nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym (…).’’

Wskazany w ww. artykule katalog wyłączeń ma charakter zamknięty. Stanowi on wyjątek od zasady umorzenia zobowiązań upadłego. W konsekwencji regulacja wyjątkowa nie podlega wykładni rozszerzającej (exceptiones non sunt exatandae).

Rozróżnienie na alimenty bieżące i zaległe

Wskazać należy, iż w prawie upadłościowym występują bowiem odmienne zasady dochodzenia alimentów bieżących od zaległych.

Dochodzenie zobowiązań zaległych

Z dniem wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości wstrzymywana jest realizacja zobowiązań zaległych. Powyższe oznacza, iż dłużnik nie może spłacać takich zobowiązań samodzielnie. Co istotne, z tą chwilą wierzyciele tracą uprawnienie do przekazania zadłużenia komornikowi. Jedynym sposobem na dochodzenie roszczeń z tytułu zaległych alimentów jest ich zgłoszenie syndykowi, który następnie dokona formalnego sprawdzenia zgłoszenia, analizy merytorycznej i na tej podstawie ustali listę wierzytelności. Należy pamiętać, że alimenty zaległe zostaną zaliczone do kategorii pierwszej  (art. 342 ust. 1 pkt 1 PrUpad), korzystając niejako z pierwszeństwa zaspokojenia, ale i tak znajdują się za kosztami postępowania oraz alimentami bieżącymi (art. 344 ust. 1 PrUpad).

W przypadku kiedy majątek upadłego nie wystarczy na spłacenie wszystkich długów, sąd umorzy zobowiązania. Jednakże, jak zostało już wyższej wskazane – wierzyciel alimentacyjny jest uprzywilejowany – bowiem zobowiązania z tytułu alimentów nie podlegają umorzeniu. Oznacza to, że upadły będzie musiał je spłacić po zakończeniu postępowania upadłościowego. Jeśli tego nie zrobi, uprawniony będzie mógł wystąpić w tej sprawie do właściwego komornika.

Na marginesie, warto wspomnieć, że od 24 marca 2020r. syndycy zyskali nowe uprawnienia – mogą mieć realny wpływ na wysokość świadczeń alimentacyjnych obciążających upadłego – dłużnika.

Do dnia 24.03.2020r. syndyk związany był wysokością alimentów, o ile oczywiście nie przekraczały one minimalnego wynagrodzenia. Powyższe rozwiązanie nie stanowiło wystarczającej ochrony przed nadużyciami dla pozostałych wierzycieli – np. syndyk nie miał wpływu na alimenty pobierane przez osoby, które już były w stanie się samodzielnie utrzymać.

Od ww. dnia, zgodnie z art. 144 ust. 4 PrUpad syndyk może żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przepis ten ostatecznie pozwolił podważyć dotychczas niewzruszalne orzeczenia i postanowienia umowne, które są szczególnie szkodliwe dla interesu ogółu wierzycieli, jako że uprawniony z obowiązku alimentacyjnego korzysta z uprzywilejowania przed wszystkimi innymi wierzycielami.

Dochodzenie zobowiązań bieżących

Po ogłoszeniu upadłości wypłatą alimentów bieżących zajmuje się syndyk masy upadłościowej. W tym celu, wierzyciel winien zgłosić się do syndyka z dokumentem potwierdzającym wysokość oraz termin płatności alimentów (orzeczenie sądu lub ugoda). Po ogłoszeniu upadłości alimenty wypłacane są dla każdego uprawnionego w kwocie nie wyższej niż minimalna krajowa.

Bieżące alimenty syndyk wypłaca z wynagrodzenia za pracę upadłego. Podkreślenia wymaga fakt, że postępowanie upadłościowe w tym zakresie nie modyfikuje ogólnych reguł i wysokości potrąceń z wynagrodzenia za pracę uregulowanych w kodeksie pracy. Co oznacza, że na poczet alimentów syndyk może zająć do 3/5 pensji, nawet jeśli dłużnik alimentacyjny otrzymuje minimalne wynagrodzenie.

Warto również podkreślić, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie pozbawia uprawnionego możliwości żądania podwyższenia alimentów. Powództwo takie należy wytoczyć przeciwko dłużnikowi, a nie przeciwko syndykowi. Jest to wyjątek od ogólnej zasady, że po ogłoszeniu upadłości to syndyk jest stroną wszelkich postępowań sądowych dotyczących upadłego.

Co istotne, jeżeli masa upadłości nie pozwala na wypłatę jakichkolwiek świadczeń, wierzyciel może ubiegać się o wypłatę alimentów z Funduszu Alimentacyjnego, z tym zastrzeżeniem, iż wierzyciel musi wykazać, że prowadzona przeciwko dłużnikowi egzekucja okazała się bezskuteczna, tj. uzyskać od syndyka odpowiednie zaświadczenie potwierdzające brak możliwości wypłaty alimentów przez dłużnika.

Podsumowanie:

• długi alimentacyjne nie ulegają umorzeniu w upadłości konsumenckiej;
• występują odmienne zasady dochodzenia alimentów bieżących od zaległych;
• wierzyciele alimentacyjni zostają zaspokojeni w pierwszej kolejności (I kategoria);
• za wypłatę alimentów w upadłości konsumenckiej odpowiada syndyk;
• w upadłości konsumenckiej alimenty są wypłacane w kwocie nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę dla każdego uprawnionego;
• syndyk może zająć maksymalnie do 3/5 pensji upadłego na poczet alimentów;
• po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej uprawniony do alimentów może żądać podwyższenia alimentów;
• wierzyciel może otrzymać alimenty z Funduszu Alimentacyjnego, mimo upadłości konsumenckiej dłużnika;

Karolina Ogar

Aplikant radcowski