Prowadzenie działalności gospodarczej a prawo do zasiłku macierzyńskiego po dniu 1 listopada 2015 r.

Wstępem do niniejszego wpisu, powinno być pytanie, jakie uprawienia przysługują kobiecie prowadzącej działalność gospodarczą, która zdecydowała się na posiadanie potomstwa?

Osobie takiej nie będzie przysługiwało bowiem prawo do urlopu macierzyńskiego, gdyż instytucja ta jest przewidziana jedynie dla osób zatrudnionych na umowie o pracę. Kobietom prowadzącym działalność gospodarczą na własną rękę, przysługiwać za to będzie prawo do zasiłku macierzyńskiego, z racji dobrowolnego opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Bardzo ważnym jest, że świadczenie wypłacane przez ZUS, należy się już po opłaceniu pierwszej składki ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa), zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego m.in. urodziła dziecko.

Mając na względzie powyższe, należy wskazać, że przy określaniu wysokości zasiłku macierzyńskiego kluczowe będą dwie daty, rozpoczęcie uiszczania dobrowolnych składek na ubezpieczenie chorobowe, oraz dzień porodu, kiedy to kobieta może wystąpić o przyznanie jej zasiłku macierzyńskiego.

Ważną wiadomością dla wszystkich kobiet prowadzących działalność gospodarczą powinno być, że z dniem 1 listopada 2015 r. w życie wchodzi nowelizacja ustawy zasiłkowej. Najistotniejszym zaś efektem komentowanej nowelizacji będzie faktyczne zmniejszenie wysokości otrzymywanego przez kobiety prowadzące działalność gospodarczą zasiłku macierzyńskiego. Celem ustawodawcy miało być ukrócenie wykorzystywania obowiązujących przepisów do uzyskiwania zasiłku macierzyńskiego w znacznej wysokości. Dzięki przepisom obowiązującym przed omawianą nowelizacją, wystarczającym w celu uzyskania zasiłku macierzyńskiego w wysokości zbliżonej do 6000.00 zł,  było aby miesiąc przez porodem dziecka zarejestrować działalność gospodarczą i opłacić jedną składkę chorobową liczoną od najwyżej obowiązującej podstawy.

Po wejściu w życie nowelizacji ustawy zasiłkowej wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie zależała od okresu opłacania składek oraz ich wysokości.

Zgodnie z treścią art. 48 a w zw. z art. 52 znowelizowanej ustawy zasiłkowej, kobiecie prowadzącej działalność gospodarczą krócej niż 12 miesięcy i opłacającej składki przewyższające ustawowe minimum zostanie przyznany zasiłek w minimalnej wysokości. Uzyskana w ten sposób kwota będzie powiększana o 1/12 kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, za każdy miesiąc opłacania wyższych składek, przypadający przed nabyciem prawa do świadczenia. Tak więc matka, która prowadziła działalność 3 miesiące i przez cały ten okres opłacała podwyższone składki otrzyma zasiłek w wysokości 60 proc. średniego prognozowanego wynagrodzenia oraz 3/12 podwyższonej składki. By uzyskać zasiłek w pełnej wysokości, odpowiadającej podwyższonej składce, będzie musiała opłacać wyższe składki ubezpieczeniowe przez 12 miesięcy przed porodem.

W tym miejscu koniecznym jest posłużyć się konkretnym przykładem, pozwalającym na zrozumienie sposobu obliczenia wysokości zasiłku macierzyńskiego na nowych zasadach.

Na wstępie należy wskazać, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne u osób prowadzących działalność gospodarczą odpowiada zadeklarowanej kwocie, która nie może być niższa niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (w 2015 wynosi ono 3.959,00 zł), ale też nie może być wyższa nic 250 % tegoż wynagrodzenia.

Podstawę zasiłku macierzyńskiego będzie stanowiła suma:

– Przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 % podstawy jej wymiaru tj.

60 % z 3.959,00 zł = 2.375,40 zł

2.375,40 zł – ( 13,71 % z 2.375,40) = 2.375,40 zł – 325,67 zł = 2.049,73zł

– Kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 % tak otrzymanej podstawy

Uwzględniając, że zostanie zadeklarowana najwyższa kwota, tj. 250 % podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe.

250 % z 3.959,00 zł = 9.897,00 zł.

9.897,00 zł – 2.375,40 zł = 7.522,10 zł (część przewyższająca najniższą podstawę)

7.522,10 zł – (13,71 % z 7.522,10 zł) = 7.522,10 zł – 1.031,28 = 6.490,82 zł

6.490,82 : 12 = 540,90 zł

Mając na względzie, że w podanym przykładzie działalność była prowadzona przez 3 miesiące:

540,90 x 3 = 1.622,70 zł.

Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego wyniesie zatem:

2.049,73 zł + 1.622,70 zł. = 3.672,43

Przy założeniu, że w naszym przykładzie zasiłek macierzyński będzie wypłacany jedynie za okres odpowiadający przysługującemu urlopowi macierzyńskiemu, a więc w wysokości 100 % wyliczonej podstawy, należy od niej odliczyć podatku dochodowego w wysokości 18 %.

3.672,43 zł – (18% z 3.672,43 zł) = 3.672,43 zł – 661,04 zł = 3.011,39 (kwota przypadająca na rękę)

Warto zwrócić uwagę, że na przestrzeni 2015 r. pojawiały się zapewnienia ze strony Ministerstwa Pracy, zgodnie z którymi na każde nowonarodzone dziecko miało przypadać 1.000,00 zł., co oznaczało, że minimalny zasiłek macierzyński miał być równy tej kwocie. Zapewnienia  te były niejako odpowiedzią na obawy kobiet dotyczące wysokości zasiłku macierzyńskiego, przyznawanego na nowych zasadach. Wskazać bowiem należy, że według zasad przedstawionych we wcześniejszej części wpisu, przy opłacaniu preferencyjnej składki na ubezpieczenie społeczne (składki ZUS) w wysokości 30 % minimalnego wynagrodzenia, zasiłek macierzyński może okazać się niepokojąco niski.

Gwarantowany 1000,00 zł miał być związany z nowelizacją ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, która to wprowadzić miała do przytoczonej ustawy zapisy dotyczące tzw. świadczenia rodzicielskiego w kwocie właśnie 1000,00 zł. Wskazać jednak należy, ze zgodnie z projektem znowelizowanej ustawy, wchodzącej w życie od 1 stycznia 2016 r., świadczenie rodzicielskie nie będzie przysługiwało m.in. jeżeli co najmniej jeden z rodziców dziecka otrzymuje zasiłek macierzyński.

Opracował: Łukasz Pociecha